NonViolent Communication, czyli co?

– Czym się zajmujesz?

– Jestem trenerką i coachem. Pracuję indywidualnie, z parami i grupami w czasie szkoleń. Pomagam ludziom w budowaniu relacji wygrany-wygrany. Moją pracę opieram na Porozumieniu bez Przemocy (NonViolent Communiaction – NVC) Marshalla Rosenberga. Inaczej mówiąc na komunikacji empatycznej.

– Aha…, czyli na czym dokładnie?

No właśnie. Co to jest NonViolent Communication? Dlaczego o Porozumieniu bez Przemocy mówi się w kategoriach komunikacji empatycznej? Co Marshall Rosenberg miał na myśli? I dlaczego sympatycy NVC mają hopla na punkcie żyraf:)

Marshall Rosenberg był amerykańskim psychologiem klinicznym. Pracując z pacjentami w czasie terapii, czy prowadząc mediacje w rejonach konfliktów zbrojnych zauważył, że konflikty, ataki agresji, przemoc (wewnątrz nas samych i na zewnątrz) zaczyna się od słów. Słowa są odzwierciedleniem tego, jak oceniamy to, co przeżywamy tu i teraz. Jakie mamy myśli i skojarzenia z daną sytuacją.

Ponadto, niezależnie od naszej woli czujemy. Jedni z nas okazują swoje uczucia, inni nie, ale emocje* są obecne. W momentach kryzysowych, gdy doświadczamy złości, gniewu, smutku, frustracji, wstydu i innych, tradycyjnie rozumianych jako “niemiłych” uczuć, automatycznie podejmujemy działania, by poczuć się lepiej.  Według NVC robimy to po to, by spełnić ważne dla nas potrzeby.

“Wszyscy mamy takie same potrzeby i różne ulubione strategie ich realizacji” – mówił Marshall. Oznacza to, że chcąc dojść do porozumienia, rozwiązać konflikt, nie wystarczy koncentrować się na analizie podejmowanych aktywności, a skupić się na potrzebach, czyli na tym, co napędza nas do działania, lub / i jego zaniechania.

Przyjrzyjmy się potrzebie szacunku. Czy nie jest tak, że może być spełniona na wiele różnych sposobów? Czy sposoby nie zmieniają się w zależności od miejsca, gdzie mieszkamy, środowiska w którym żyjemy, miejsca w którym pracujemy? Jedni z nas będą spełniali potrzebę szacunku zwracając się do starszych od siebie osób per pani / pan. Dla innych mówienie na “ty”, do wszystkich bez wyjątku również będzie potrzebę szacunku spełniać. Dla niektórych wykonywanie rzetelnie i terminowo swojej pracy jest wyrazem szacunku do pozostałych osób. Dla innych sposobem na jego okazanie jest cierpliwe wysłuchanie rozmówcy.

Co z tego wynika?

Tylko tyle i aż tyle, że wiedząc o tym, będąc osobą świadomą mogę, choć oczywiście nie muszę, budować relacje z otwartością na usłyszenie potrzeb i tym samym na znalezienie alternatywnych, służących obu stronom strategii. Bardzo przydaje się do tego, zaproponowany przez Rosenberga, Model 4 kroków.

(I tu pojawia się zoo. Żyrafa i szakal. Żyrafa ma największe serce ze wszystkich ssaków lądowych. Z tego powodu Marshall wybrał ją, jako symbol Porozumienia bez Przemocy, którego ideą jest patrzenie sercem na drugiego człowieka. Szakal jest przeciwieństwem żyrafy i pokazuje nasze nawykowe działanie, “kłapanie” bez zastanowienia, obwinianie innych bez kontaktu z samym sobą.

Komunikując się z innymi możemy wybrać, czy podążamy ścieżką żyrafy (obserwacji, uczuć, potrzeb, próśb), czy szakala (ocen, myśli, strategii bez zdefiniowanych potrzeb, żądań)).

Krok 1

Obserwacje vs. oceny.

Obserwacje to fakty, wszystko to, co możemy postrzegać naszymi zmysłami. Słyszę, widzę, dotykam, smakuję, czuję (węch). Oceny to nasze wyobrażenia na temat faktów.

Czytasz w tej chwili mój tekst (Obserwacja)

Jesteś osobą empatyczną (Ocena)

Jeśli masz wątpliwości co do różnicy między obserwacją, a oceną odpowiedz na pytanie:

Czy jeśli przestaniesz czytać mój tekst w tym momencie, będzie to oznaczało, że nie jesteś empatyczny?

Dużo łatwiej jest się porozumieć, jeśli opieramy się na faktach. To łatwe, ale nie proste, ponieważ w grę wchodzi drugi krok.

Krok 2

Uczucia vs. myśli.

Uczucia to nasz sygnał alarmowy. Cieszmy się z nich, ponieważ informują nas o tym, czy nasze życie podąża w służącym nam kierunku. Jeśli czuję radość, spokój, satysfakcję i inne “miłe” emocje jest dobrze, prawda? Jeśli natomiast pojawiają się uczucia przeciwne oznacza to tylko tyle, że coś wymaga opieki i troski.

Jednak w sytuacjach emocjonalnie trudnych możemy nie zdawać sobie sprawy z uczuć, a jedynie być świadomi myśli.

Czy dostrzegasz różnicę między komunikatem:

Czuję złość, gniew, smutek, (Uczucie) bo … (i tu jest miejsce dla szukania potrzeby, o czym za chwilę)

a

Wkurzasz mnie, To przez ciebie tak się czuję, Gdybyś tylko się tak nie zachowywał (zachowywała), Jestem po prostu do niczego (Myśli)

Myślami serwujemy sobie razy, jak rękawicą bokserską. Robimy to po to, by zrzucić z siebie odpowiedzialność za uczucia. Dzieje się tak, gdy tak naprawdę nie wiemy, o co nam chodzi i o czym nasze uczucia nas informują.

Krok 3

Potrzeby vs. strategie (bez zdefiniowanych potrzeb)

Zanim zaczniesz coś robić, zastanów się dlaczego to robisz. Zanim o coś poprosisz, pomyśl, czego tak naprawdę chcesz. Pomoże Ci w tym świadomość potrzeb. M. Rosenberg wyróżnił ich ok. 70. 

Czy chcesz zmienić pracę, ponieważ ta, w której jesteś nie spełnia Twojej potrzeby bezpieczeństwa – obawiasz się zwolnienia? A może chodzi o to, że potrzebujesz współpracy, a w firmie każdy gra, tylko do własnej bramki? Czy chcesz mieć własny biznes, aby spełniać swoją potrzebę wolności? A może chodzi o potrzebę wpływu?

Kiedy już wiesz, która z Twoich potrzeb jest niespełniona, może uda Ci się znaleźć sposób na jej realizację, bez dokonywania rewolucji w życiu. A nawet jeśli, to będzie to rewolucja świadoma.

Czy nie możesz dogadać się z mężem, żoną, partnerem, partnerką, bo macie różne sposoby na spełnianie potrzeby bliskości? Czy wiecie nawzajem, jakie to sposoby i że o bliskość się rozchodzi? A może chodzi o potrzebę więzi, kontaktu, lub miłości? Czy nie jest tak, że podejmujecie różne działania, ale nie zawsze spotykają się one z entuzjazmem?Parafrazując anegdotę: “Chcąc spełnić potrzebę miłości, umyję żonie samochód”. 

A jak jest w relacjach z dziećmi? Czy komunikujesz swoje potrzeby, czy jedynie strategie, które nie działają?

“Nie pytaj mnie w kółko, kiedy pójdziemy na plac zabaw!” (Strategia bez zdefiniowanej potrzeby)

“Tak bardzo potrzebuję chwili odpoczynku. Pamiętam, że chcesz się pobawić. Odetchnę i pójdziemy na plac zabaw. Dobrze?” (Potrzeba, a dopiero potem propozycja strategii z jednoczesną otwartością na potrzeby drugiej strony)

Znalezienie tych właściwych potrzeb, może zająć sporo czasu. Jednak podjęte w oparciu o nie działania mają większy sens i służą zarówno nam, jak i naszej relacji.

Krok 4

Prośby vs. żądania.

Podstawowa różnica między prośbą , a żądaniem to wzięcie pod uwagę odmowy. Nie wystarczy użyć słowa “proszę”, jeśli chcę naprawdę poprosić. Chodzi o to, by mieć w sobie wewnętrzną gotowość na usłyszenie “nie”. To bardzo ważne, jeśli chcemy budować relację wygrany-wygrany.

Przypomnij sobie, jaka jest Twoja gotowość spełnienia czyjejś prośby, kiedy czujesz się do tego “przymuszona” (“przymuszony”), a jaka, gdy wypływa ona z Twojej własnej woli i chęci? Inni też tak mają:)

Dużo łatwiej jest nam mówić “tak”, jeśli wiemy, że możemy powiedzieć “nie”.

Inaczej sformułuję komunikat, gdy biorę pod uwagę odmowę i gdy tego nie robię.

– Proszę pożycz mi 500 zł.

– ???

– Przecież proszę, a wiem, że masz (Żądanie)

– Możesz pożyczyć mi 500 zł?

– ???

– Tylko jeśli to dla ciebie ok. (Prośba)

Może okazać się, że nasz rozmówca, nie pożyczy nam pieniędzy. Natomiast, jeśli to zrobi, w żaden sposób nie zaburzy to relacji, ponieważ odbędzie się to bez przymusu i presji.

Empatia to umiejętność wczucia się w sytuację drugiej osoby. Ważne jest jednak, by najpierw wczuć się w siebie. Usłyszeć i zrozumieć, o co nam chodzi i co jest dla mnie ważne. Następnie z ciekawością i otwartością wsłuchać się w naszego rozmówcę. A wtedy zaczyna się komunikacyjna magia. Magia relacji empatycznej. I wielka sympatia do żyraf wszelkiej maści:)

*W świetle NVC nie ma rozróżnienia między uczuciami i emocjami.